Theo SGK của NXB và Wiki, Hệ sinh thái là hệ thống bao gồm các quần thể cùng sinh sống và phát triển trong một quần xã sinh vật, các quần thể này tương tác và có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Để hiểu rõ hơn hệ sinh thái là gì, hệ sinh thái rừng có vai trò như thế nào và có gì khác với hệ sinh thái tự nhiên hay nhân tạo, mời các bạn tham khảo bài viết dưới đây.
Hệ sinh thái là gì? Môi trường và các yếu tố sinh thái
Khái niệm hệ sinh thái là gì?
Quần xã sinh vật là một hệ thống các quần thể bao gồm cả sinh vật sống và không sống, tất cả cùng tồn tại và phát triển trong một môi trường gọi là quần xã sinh vật. Những quần thể này luôn tương tác ít nhiều với nhau.
Mối quan hệ dinh dưỡng trong quần xã sinh vật biểu thị cách thức trao đổi vật chất và năng lượng trong quần xã sinh vật. Chức năng của hệ sinh thái là duy trì môi trường sống cho mọi sinh vật. Có thể nói chức năng của hệ sinh thái rất quan trọng về sinh học và kinh tế.
Sơ đồ của hệ sinh thái là một vòng tròn khép kín không có điểm đầu và điểm cuối. Những sinh vật trong vòng tròn đó không biến mất mà chỉ di chuyển từ nơi này sang nơi khác.
Môi trường sinh thái là gì?
Trước hết , môi trường là gì? Cách hiểu đơn giản nhất về môi trường là tất cả các yếu tố tự nhiên và xã hội bao quanh nó. Tất cả các cá nhân trong môi trường tương tác với nhau.
Môi trường sinh thái là một mạng lưới hoàn chỉnh bao gồm đất, nước, không khí và các sinh vật sống trên toàn cầu có quan hệ mật thiết với nhau. Bất cứ vấn đề gì xảy ra đều ảnh hưởng đến môi trường.
Trong một hệ sinh thái bao gồm nhiều môi trường khác nhau như môi trường nước, không khí, trên cạn. Nó cũng có thể được phân loại thành môi trường rừng, môi trường nhân tạo và tự nhiên.
Ví dụ: Trong một khu rừng có nhiều loài động thực vật khác nhau. Những cây cao hơn sẽ che mưa che nắng cho những cây nhỏ hơn. Còn các loài động vật sẽ tạo thành một vòng sinh thái, con lớn ăn con nhỏ, cũng có những con chỉ ăn lá cây như hươu cao cổ, ngựa vằn, v.v. Nước, không khí là thứ nuôi sống nó. sự sống cho các loài. Vì vậy, khu rừng đó còn được gọi là hệ sinh thái thu nhỏ.
Nói rộng ra, toàn bộ Trái đất mà chúng ta đang sống là một hệ sinh thái khổng lồ. Con người lao động hàng ngày và tạo ra của cải vật chất, động vật và thực vật là nguồn cung cấp thức ăn cho con người và vật nuôi giúp họ cảm thấy thoải mái hơn. Con người chặt phá rừng rồi cải tạo rừng, chăm sóc v.v… Tất cả đều có quan hệ mật thiết với nhau, tác động qua lại lẫn nhau.
Hệ sinh thái nhỏ là một phần của hệ sinh thái lớn. Hệ sinh thái nhỏ có vấn đề thì hệ sinh thái lớn có con người sinh sống sẽ không thể phát triển nhanh được.
Quần xã sinh vật là một bộ phận nhỏ của môi trường sinh thái, tức là nơi cư trú của các loài động vật. Bên cạnh môi trường sinh vật còn có môi trường nước, môi trường trên cạn và môi trường trong lòng đất.
Các sinh vật cũng được coi là một môi trường sống hệ sinh thái nhỏ. Ví dụ, cây cối là môi trường sống của nấm và ký sinh trùng. Trong chương trình sinh học lớp 9 đã nói rất rõ về vấn đề này. Ngoài ra, sinh viên còn có cơ hội thực hành hệ sinh thái để hiểu rõ hơn và có cái nhìn thực tế.
Các nhân tố sinh thái
Các nhân tố sinh thái được chia thành hai loại: nhân tố vô sinh và nhân tố hữu sinh. Các nhân tố phi sinh học là những vật không sống như đất, nước, không khí,… và các nhân tố hữu sinh như nhân tố con người và các sinh vật sống khác.
Trao đổi vật chất trong hệ sinh thái thường rõ ràng nhất giữa các yếu tố phi sinh học. Ví dụ: thực vật trao đổi và quang hợp O2 và CO2.
Con người là loài thông minh nên được tách thành một nhân tố riêng trong nhân tố hữu sinh. Sự ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái đến đời sống sinh vật là tất yếu. Bởi vì tất cả các thành phần của hệ sinh thái đều có liên quan và tương tác với nhau.
Cấu trúc hệ sinh thái có mối quan hệ chặt chẽ giữa hai yếu tố vô sinh và hữu sinh. Các nhân tố phi sinh học thường là môi trường sống và nguồn sống của các nhân tố hữu sinh.
Ví dụ, con người là nhân tố hữu sinh luôn cần không khí để thở và nước để tồn tại. Vì vậy, nếu thiếu một trong hai yếu tố thì chắc chắn hệ sinh thái không thể tồn tại. Môi trường sống và các yếu tố sinh thái là hai điều quan trọng nhất của một hệ sinh thái.
Trong một hệ sinh thái hoàn chỉnh phải có 3 loại sinh vật:
- Sinh vật phân hủy: nấm, vi khuẩn,… giúp các sinh vật chết khác phân hủy và chuyển hóa thành chất dinh dưỡng cho cây trồng.
- Sinh vật sản xuất: tảo, thực vật. Các sinh vật này có chức năng tổng hợp chất hữu cơ từ vật chất không sống dưới tác dụng của ánh sáng mặt trời.
- Sinh vật tiêu thụ: là động vật tiêu thụ thực vật và thịt ở các mức độ khác nhau.
Giới hạn sinh thái là giá trị xác định của bất kỳ nhân tố sinh thái nào, dễ hiểu hơn thì đây là khả năng tồn tại và chịu đựng của sinh vật. Ví dụ, cá rô phi có giới hạn sinh thái từ 5,6 – 42 độ C. Nếu vượt quá giới hạn này, cá sẽ chết.
Hệ sinh thái trong đời sống con người
Như đã biết, hệ sinh thái thuộc về những thứ tự nhiên, được hình thành bởi tự nhiên. Nhưng ngày nay con người rất thông minh, có thể hình thành hệ sinh thái nhân tạo.
Hệ sinh thái nhân tạo là hệ sinh thái do con người tạo ra như thành phố, cánh đồng, bể bơi, hồ nhân tạo, biển nhân tạo,… Hệ sinh thái nhân tạo đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống. cuộc sống của con người.
So sánh hệ sinh thái tự nhiên và hệ sinh thái nhân tạo sẽ thấy những điểm giống và khác nhau. Hai loại hệ sinh thái này có cả các yếu tố vô sinh và hữu sinh. Tuy nhiên, trong hệ sinh thái nhân tạo, các yếu tố phi sinh học có chút khác biệt, thường là các tòa nhà, bệnh viện, còn hệ sinh thái nhân tạo thường là rừng, biển, ao, v.v.
Ví dụ, cánh đồng và trang trại là hệ sinh thái nông nghiệp. Đặc điểm của hệ sinh thái này là luôn cần được chăm sóc, bón phân và tưới nước hàng ngày. So sánh hệ sinh thái nông nghiệp và hệ sinh thái tự nhiên thì khá giống nhau, chỉ khác là hệ sinh thái nông nghiệp sẽ được nuôi dưỡng bởi con người.
Các hệ sinh thái ở Việt Nam cũng giống như trên thế giới. Tuy nhiên, Việt Nam nổi tiếng với hệ sinh thái rừng ngập mặn ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Đây là một tiềm năng mà nước ta đã phát triển thành các tour du lịch sinh thái.
Dịch vụ hệ sinh thái là những dịch vụ đặc biệt mà hệ sinh thái sẽ mang lại giá trị cho con người. Ví dụ, Vịnh Hạ Long là nơi dịch vụ hệ sinh thái rất phát triển, các tour du lịch, chèo thuyền độc mộc ngắm vịnh, tắm biển,… được ưa chuộng nhất.
Trong đó mô hình sinh thái cũng là một loại hình dịch vụ mang lại hiệu quả kinh tế cho con người. Với kiến thức và sự hiểu biết, các chủ trang trại rau từng bước xây dựng mô hình sinh thái cho trang trại của mình, giúp cây trồng sinh trưởng và phát triển một cách khoa học và năng suất hơn.
Hệ sinh thái rừng
Trong tự nhiên, hệ sinh thái rừng là đại diện rõ ràng nhất cho những thứ liên quan đến hệ sinh thái. Hệ sinh thái rừng chủ yếu bao gồm các sinh vật rừng và môi trường vật chất xung quanh. Các yếu tố như cây cối, nước, đất, không khí, động vật, côn trùng,… đều là những yếu tố quan trọng và cấu thành nên hệ sinh thái rừng.
Hệ sinh thái rừng góp phần rất quan trọng trong việc cân bằng sinh thái. Với một lượng lớn cây xanh có thể giúp ích khi Trái đất đang ở giữa hiệu ứng nhà kính.
Thành phần thảm thực vật rừng bao gồm cây thân gỗ, cây tái sinh, cây bụi, thành phần thảm tươi, thực vật ngoại sinh. Tuy nhiên, hiện nay người dân khai thác quá nhiều nên rừng bị tàn phá, xói mòn dần. Đặc biệt rừng Amazon hiện đang là vấn đề nhức nhối khi 20% diện tích rừng đã bị tàn phá.
Hi vọng bài viết trên sẽ hữu ích với bạn khi tìm hiểu hệ sinh thái là gì?